historia

Henrik, wg Roczn. Wielkopolskich, król Polski z 936 r.

0 Comments

Co wiemy o okresie 929- 936 w polskiej historiografii?

 

Polska, opisywana wówczas jako prowincja Polliana, Polania (1001 r.), Polenia (1012-1018 r.), Bolania (1046 r.),Polanis (1005 r.), provincia Polanorum, Polianici terra (1008 r.), czy Thietmar; Polenia, Poleni (od 1012 r.) była jedną z prowincji, wymienianych obok takich prowincji jak Sklawania, Waredonia i Krakowia przez Ademara, opisującego żywot św. Brunona. Istnieje niewiele źródeł do tego okresu, warto więc oprzeć się na istniejących.

Henrik, lub Henryk I Ptasznik- król Polski

Czy Henrik, Henryk Ptasznik był królem Polski od ok. 929 do 936 n.e.? Rocznik wielkopolski pod rokiem 937 lub w innych wersjach 936 n.e. wyraźnie notuje:

Henricus rex Polonie obiit
Henryk, król Polski, umarł

Polska historiografia opisuje w tym okresie rządy księcia Semomil, Semizil. Możliwe że był on w związku lennym wobec osoby tytułującej się królem.

Możliwość błędu?

Annały (łac. annales) – inaczej roczniki, najwcześniejsza forma piśmiennictwa historiograficznego pod postacią mniej lub bardziej rozbudowanych zapisków rejestrujących w porządku chronologicznym najważniejsze dla danej społeczności czy kraju wydarzenia.

Gatunek pojawił się już w starożytnej Grecji, a bardzo popularność zyskał w Cesarstwie Rzymskim, gdzie dane gromadzone m.in. w Annales pontificum, czyli rocznikach najwyższego kapłana, bywały opracowywane literacko, nierzadko z moralistycznym czy parenetycznym wydźwiękiem. W średniowieczu miały przeważnie formę lakonicznych zapisków spisywanych głównie w klasztorach, na marginesach tablic świąt ruchomych, czasem jednak przyjmowały postać rozbudowaną narracyjnie, upodabniając się do kronik. Niektóre, jak np. Annales Regni Francorum (Roczniki Królestwa Franków), czy Annales Cambriae (Roczniki Walijskie), miały charakter oficjalny.

Często nas marginesie wyjaśnień podaje się że owe roczniki nie były przygotowywane zbyt starannie. Zdarzały się przesunięcia dat. Jednakże data podana w roczniku zgadza się z datą śmierci władcy. Nie mamy źródeł zaprzeczających temu zapisowi. Sytuacja polityczna tamtych czasów sugeruje że władca mógł objąć tron Polski około roku 929.

Kim był Henryk I Ptasznik?

Henryk I Ptasznik (niem. Heinrich der Vogler) (ur. 876, zm. 2 lipca 936) był księciem Saksonii 912–936, królem Niemiec 919–936; i, wg Roczników Wielkopolskich, królem Polski, do roku 936. Władca wywodził się z saskiej dynastii Ludolfingów.

Dojście do władzy

Przydomek „Ptasznik” zawdzięczał zamiłowaniu do polowań z ptakami drapieżnymi. Po śmierci ojca Ottona I Dostojnego w 912 r. został księciem Saksonii mimo sprzeciwu króla Konrada I. Ten sam władca, widząc niebezpieczeństwo rozpadu królestwa na państwa plemienne, desygnował na następcę najpotężniejszego ze swych przeciwników i w 919 r. Henryk wyniesiony został na tron niemiecki przez możnowładców Frankonii i Saksonii. Następnie hołd złożył mu książę Szwabii Burchard II, a w 921 r. zmusił do podporządkowania się władcę Bawarii, Arnulfa. W 925 r. odzyskał Lotaryngię, a jej władca, książę Gizelbert, już jako lennik niemiecki, ożenił się w 928 r. z córką Henryka, Gerbergą.

Po uporządkowaniu spraw wewnątrzniemieckich dalsze działania militarne i polityczne Henryka Ptasznika ukierunkowane były na zabezpieczenie interesów dynastii i Saksonii oraz zabezpieczenie granic królestwa na północy i wschodzie. W celu powstrzymania nieustannych najazdów Węgrów król zmuszony był do zawarcia z nimi rozejmu w 924 r. i płacenia trybutu. Okres pokoju Henryk wykorzystał na wzmocnienie sieci grodów obronnych i utworzenie jazdy, koniecznej w walce z koczownikami.

W 929 roku Henryk podbił ziemie Głomaczów, Milczan, Stodoran oraz Czechy pod panowaniem Wacława, narzucając im trybut[1]. W 932 roku narzucił trybut także Łużyczanom. W 933 roku ziemie niemieckie najechali Węgrzy, którzy przemaszerowali przez terytorium czeskie i stodorańskie prawdopodobnie za zgodą miejscowych władców, bowiem nie napotkali z ich strony żadnego oporu. Być może o pomoc do Węgrów zwróciły się zaniepokojone nasileniem ekspansji niemieckiej na wschodzie Czechy[2]. 15 marca 933 roku Henryk pokonał ich w bitwie nad rzeką Unstrutą w Turyngii, co znacznie powstrzymało najazdy Madziarów. Zwycięstwo to miało znaczenie moralne, wykraczające poza jego wagę militarną: umocniło panowanie Henryka I i jego rodu, a także zbliżyło do siebie przedstawicieli różnych plemion niemieckich, walczących ręka w rękę przeciw wspólnym wrogom[potrzebne źródło].

W 934 roku syn Henryka I – Thankmar – próbował nawiązać sojusz z plemieniem Wkrzan, który nie pogodził się z decyzją ojca o wyznaczeniu w 929 roku swoim następcą Ottona. Poselstwo Thankmara spotkało się z niepowodzeniem, a jego posłowie zostali pobici. Prawdopodobnie plemię to nie było zainteresowane układami z Niemcami, bliżej im było do porozumienia z sąsiednimi Polanami. Aby temu zapobiec, Henryk I podjął wyprawę na ziemię wkrzańską[3]. Na północy Henryk prowadził także walki z Duńczykami i sprzymierzonymi z nimi Wieletami, które zakończyły się m.in. przyłączeniem w 934 roku Szlezwiku.

Henryk jedynym władcą, który zrezygnował z kościelnej ceremonii koronacji królewskiej, ale prawdopodobnie pod koniec życia planował wyprawę po koronę cesarską do Rzymu. Zasługą Henryka I Ptasznika było zapobieżenie rozpadowi państwa na księstwa plemienne i konsolidacja wewnętrzna królestwa. Jego panowanie zapoczątkowało okres świetności Niemiec pod rządami saskiej dynastii Ottonów.

Do czasów Henryka Ptasznika nawiązują różne legendy.

Małżeństwa

906 – Hatheburga, córka hr. saskiego Erwina; rozwód 909.
910 – Matylda z Ringelheim (892–968), córka hr. Dytryka z Westfalii.

Potomkowie (z 1. małżeństwa):

Thankmar (ok. 907–938).

Potomkowie (z 2. małżeństwa):

Otto I Wielki (912–973), ks. Saksonii i Turyngii, kr. i ces. rzymski, kr. Włoch.
Gerberga (913–984), 1. mąż: Gizelbert, ks. Lotaryngii; 2. mąż: Ludwik IV Zamorski kr. Franków Zachodnich.
Henryk I (ok. 920–955), ks. Bawarii i Lotaryngii.
Jadwiga (922–965), mąż: Hugo Wielki, hr. Paryża.
Bruno (925–965), arcybiskup Kolonii, ks. Lotaryngii.

W polskiej literaturze historycznej

Polska wiekow srednich: czyli Joachima Lelewela w dziejach … – Tom 4 – Strona 513
books.google.pl/books?id=Av0KAAAAIAAJ
Joachim Lelewel – 1851

 że w rocznikach które chodzą przy archidjakonie gnieźnieńskim, zapisana jest w rękopiśmie wilanowskim na karcie 341 śmierć Henrika temi słowy: DCCCC XXXVII Henricus rex Polonie obiit; Otho filius ejus successit. — Takim samym …

Polska wieków średnich: Rozpatrzenie niektórych względów i … – Strona 513
books.google.pl/books?id=sCc7AQAAIAAJ
Joachim Lelewel – 1851

508) zc w roeznikach które chodz% przy archidjakonie gniez’meñskim, zapisana jest w rçkopiâmie wilanowskim na karcie 341 ámieré Henrika terni slowy: DCCCC XXXVII Henricus rex Polonie obiit; Otho filius ejus successit. — Takim samym …

Dziejopisarstwo wielkopolskie XIII i XIV wieku – Strona 50
books.google.pl/books?id=Uj3RAAAAMAAJ
Brygida Kürbis – 1959

DCCCXXXX Loduicus imperator obiit, Lotharius successit. DCCCLXXXXV de miseria famis ac mortalitatis christiami homimes alter alterius camem comedit et ad i1nvicem co- mederunt. Henricus rex Polonie obiit. Otto filius eius successit (rex …

Organizacja kościoła w Polsce do połowy wieku XII. – Strona 106
books.google.pl/books?id=uxLSAAAAMAAJ
Władysław Abraham – 1962

936: Henricus rex obiit, Otto filius eius successit. 937: Monasteria s. Galii et s. Bonifacii comburuntur. 940: Hyemps valida. Comete vise sunt. … 966: Mesko dux Polonie baptisatur. 968: Junior Otto per Leonem papam cum patre suo coronatur.

Annales historiques – Tomy 23-24 – Strona 85
books.google.pl/books?id=UYYfAQAAIAAJ
1957

Otlo filius eius successit, która w roczn. kap. krakowskim brzmi: Henricus rex obiit. Otto filius … Ponieważ lekcja: Polonie jest leclio difficilior w stosunku do poprzedniej, należy założyć, że w archedobnie zaczerpnął z niemieckiego Rocznika …

 

Opr; A. Fularz na podstawie Wikipedii i Roczników Wielkopolskich

Przypisy

[1]↑ Kazimierz Myśliński: Polska wobec Słowian połabskich do końca wieku XII. Wodzisław Śląski: 2011, s. 11. ISBN 978-83-932793-4-0.
[2] ↑ Kazimierz Myśliński: Polska wobec Słowian połabskich do końca wieku XII. Wodzisław Śląski: 2011, s. 12. ISBN 978-83-932793-4-0.
[3] ↑ Kazimierz Myśliński: Polska wobec Słowian połabskich do końca wieku XII. Wodzisław Śląski: 2011, s. 12–13. ISBN 978-83-932793-4-0.
[4] ↑ Hayden White w The Content of Form: Narrative Discourse and Historical Representation analizuje różnice między rocznikami a kronikami

By


Readers Comments (0)